Sinds ik gegrepen ben door het virus over ernstige rekenproblemen en dyscalculie duik ik steeds dieper de materie in. Ik probeer steeds meer grip te krijgen waar nu precies het onderscheid ligt tussen ernstige rekenwiskundeproblemen en dyscalculie.
Wat is dyscalculie?
De experts richten zich op verschillende deelaspecten. Ruijssenaars en Ruijssenaars-Elshoff (2021) zijn wel heel duidelijk over de oorzaak van ernstige rekenwiskundeproblemen en dyscalculie. “Het meest opvallende kenmerk is niet een gebrek aan inzicht, maar een tekort in de kwaliteit van de kennisbasisfeiten: de uitkomst van optel- en aftreksommen binnen het eerste en tweede tiental”. Van Groenestijn (2023) legt het onderscheid bij het stuk leerbaarheid. Daar waar leerbaarheid in rekenen zichtbaar is, is geen sprake van dyscalculie. Van Groenestijn (2023) geeft daarbij aan dat over het algemeen “bij ernstige rekenwiskunde problemen wordt uitgegaan van een mismatch tussen het kind en het onderwijs” en “bij dyscalculie wordt de oorzaak gezocht in de ontwikkeling van het kind”. Van Oostendorp en Milikowski (2022, p. 15) hebben het in dit verband over een minder goed ontwikkeld getalgevoel bij mensen met dyscalculie, waarbij het “de notie van ‘aantal’ is voor hen net zo abstract als kleur voor een kleurenblinde“. De getallen “gedragen zich als glibberige zeepjes” (Van Oostendorp en Milikowski, 2022, p. 25). Dyscalculie betekent daarmee zoveel meer dan niet zo goed kunnen rekenen.
Rekendiagnostisch onderzoek
Met al deze kennis in mijn hoofd heb ik bij een aantal leerlingen de ZAREKI-NL afgenomen. Leerlingen die ondanks hun voortgang in het basisonderwijs, maar blijven struikelen over de sommen over het tiental, sommen tot honderd en de tafels. Met ZAREKI-NL was bij al deze leerlingen een vermoeden van dyscalculie en reden tot verder onderzoek.
Bij één leerling ben ik aan de slag gegaan met RD4, een rekendiagnostisch programma dat hiaten in kaart brengt en daarnaast ook zicht geeft op het handelingsniveau waarop de leerling per onderdeel werkt. Voor een remedial teacher ideaal om echt goed aan te sluiten bij de leerling, iets wat absoluut wenselijk is voor leerlingen met ernstige rekenwiskundeproblemen of dyscalculie. Bij deze leerling bleek het getalbegrip zo goed ontwikkeld, dat volgens de inzichten van Van Groenestijn, Van Oostendorp en Milikowski eigenlijk geen onderbouwing is voor dyscalculie. Kijkend naar de definitie van Ruijssenaars en Ruijssenaars-Elshoff juist weer wel. Uitsluitsel bood het dus niet.
RD4 opbrengst
Maar wat het me wel opleverde is dat de leerling zich door het onderzoek van RD4 echt gezien en begrepen voelde in de worsteling met rekenen. Verder kon ik mijn RT veel nauwkeuriger aansluiten, waardoor de leerling sprongen ging maken. Wel in de tafels, nog niet in de sommen over het tiental en tot honderd, maar toch mooie nieuwe sprongen en minder rekenangst. Opeens gingen ook mijn ogen open voor andere leerlingen. Wat zou RD4 me bij deze leerlingen kunnen opleveren? Om dat te bemerken was eerst de cursus Werken met RD4 een voorwaarde.
Wat heeft dat me nog veel gebracht. Het programma RD4 had ik snel onder de knie, maar van Bronja Versteeg leerde ik mijn intuïtieve aanpak goed te onderbouwen, meer te werken vanuit het hoofdlijnenmodel en het meest revolutionaire voor mij: pendelen in het handelingsmodel. In mijn RT startte ik altijd met de concrete materialen om dan stap voor stap te werken naar de kale sommen. Nu werd ik aangemoedigd om steeds minimaal verschillende niveaus in mijn RT en deze consequent aan elkaar te verbinden. Zo zag ik dat de kennis en inzichten veel meer verankerd raakten bij de leerlingen. 2×4 is niet meer opeens een kale som, maar een som die logisch voortvloeit uit een pak koekjes met twee lagen met vier koekjes, tekeningen van twee groepjes van vier rondjes, kruisjes, visjes, bloemetjes die weer verbonden werden aan het herhaald optellen van twee sprongen van vier op de getallenlijn. Gevolg: de leerlingen komen met meer plezier bij mijn werken aan rekenen en gaan met een tevreden gevoel weer terug naar de klas.
Bronnen:
Groenestijn, M. van (2023). ERW of D? Tijdschrift voor remedial teaching 2023 (3) p. 14-17
Oostendorp, M. van en Milikowski, M., (2022), Zorgplan dyscalculie en rekenproblemen, Den Haag: Boom uitgevers
Ruijssenaars, W. en Ruijssnaars-Elshoff, C. (2021). Van rekenprobleem tot dyscalculie: terug naar de basis. Tijdschrift voor remedial teaching 2021 (5) p. 6-8
